Khi bắt đầu đi làm, ngoài việc quan tâm đến mức lương, thưởng hay chế độ đãi ngộ, bạn cũng cần trang bị cho mình những hiểu biết căn bản về thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Đây là nghĩa vụ quan trọng nhưng đôi khi lại bị nhiều người bỏ qua, dẫn đến những thắc mắc hoặc thiệt thòi không đáng có khi nhận lương hoặc quyết toán thuế cuối năm.
Thuế thu nhập cá nhân là gì?
Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là khoản tiền mà cá nhân có thu nhập phải trích nộp cho Nhà nước theo quy định của pháp luật, dựa trên phần thu nhập chịu thuế sau khi đã trừ các khoản giảm trừ hợp lý (như giảm trừ gia cảnh, bảo hiểm, từ thiện, v.v.).
=> Hiểu một cách đơn giản: Nếu bạn kiếm được tiền từ làm công, kinh doanh, đầu tư, hay các nguồn khác, và thu nhập vượt mức quy định, thì bạn sẽ phải đóng một phần thu nhập đó cho Nhà nước.
Đối tượng đóng thuế thu nhập cá nhân
Đối tượng cần đóng thuế thu nhập cá nhân chia ra hai đối tượng chính là cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú (người nước ngoài không đáp ứng đủ điều kiện của cá nhân cư trú). Ở bài viết này Việt Mỹ sẽ đề cập đến việc đóng thuế thu nhập của cá nhân cư trú vì đây là đối tượng chính đi làm hiện nay.
Cá nhân cư trú là người đáp ứng một trong hai điều kiện sau:
Điều kiện 1: Cá nhân có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam, chia làm một trong hai trường hợp sau:
- Có nhà thuê để ở tại Việt Nam theo quy định của pháp luật về nhà ở, và thời hạn của các hợp đồng thuê kéo dài từ 183 ngày trở lên trong năm tính thuế.
- Có nơi ở thường trú theo quy định của pháp luật về cư trú.
Điều kiện 2: Cá nhân có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong:
- Trong một năm dương lịch (từ 01/01 đến 31/12), hoặc
- 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam (ngày nhập cảnh vào Việt Nam). Trong đó:
- Ngày đến và ngày đi được căn cứ vào chứng thực của cơ quan quản lý xuất nhập cảnh trên hộ chiếu (hoặc giấy thông hành) của cá nhân khi đến và khi rời Việt Nam.
- Ngày đến và ngày đi được tính là 01 ngày cư trú (ngày đến 1 ngày, ngày đi 1 ngày)
- Trường hợp nhập cảnh và xuất cảnh trong cùng một ngày thì được tính chung là một ngày cư trú.
Nếu cá nhân đáp ứng điều kiện cư trú tại Việt Nam, thu nhập của họ sẽ phải chịu thuế thu nhập cá nhân theo hai cách:
- Trường hợp ký hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên: Thuế thu nhập cá nhân được tính theo biểu thuế lũy tiến từng phần.
- Trường hợp không ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động có thời hạn dưới 3 tháng: Thu nhập sẽ bị khấu trừ 10% trên tổng thu nhập trước khi trả.
Việt Mỹ sẽ tiếp tục hướng dẫn bạn cách tính cụ thể cho từng trường hợp ở phần tiếp theo.
Công thức tính thuế thu nhập cá nhân (đối với cá nhân cư trú)
Đối với cá nhân ký hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên:
Thuế thu nhập cá nhân phải nộp = Phần thu nhập tính thuế x thuế suất
Trong đó:
- Phần thu nhập tính thuế = Tổng thu nhập – Các khoản thu nhập được miễn thuế TNCN (1) – Các khoản giảm trừ thuế (2).
- (1) Các khoản thu nhập được miễn thuế TNCN: thu nhập từ phần tiền lương, tiền công làm việc ban đêm, làm thêm giờ được trả cao hơn so với tiền lương, tiền công làm việc ban ngày, làm việc trong giờ theo quy định của pháp luật. => Tuy nhiên phần tiền này không được miễn toàn bộ mà chỉ được miễn phần thu nhập được trả cao hơn so với tiền lương, tiền công làm việc trong giờ theo quy định.
- (2) Các khoản giảm trừ thuế bao gồm khoản trừ gia cảnh
- Đối với người nộp thuế: Mức giảm trừ gia cảnh là 11 triệu đồng/tháng, 132 triệu đồng/năm.
- Đối với người phụ thuộc: Mức giảm trừ gia cảnh là 4,4 triệu đồng/người/tháng.
- Ngoài ra, giảm trừ gia cảnh còn bao gồm các khoản đóng bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện,….
- Thuế suất: áp dụng theo lũy tiến từng phần. Khi bạn tính thuế theo biểu lũy tiến từng phần, bạn phải chia phần thu nhập ra thành nhiều phần tương ứng với các bậc thuế, mỗi phần tính với một mức thuế suất riêng biệt, rồi cộng lại.
| Bậc | Phần thu nhập tính thuế/năm(triệu đồng) | Phần thu nhập tính thuế/tháng (triệu đồng) | Thuế suất (%) |
| 1 | Đến 60 | Đến 5 | 5 |
| 2 | Trên 60 đến 120 | Trên 5 đến 10 | 10 |
| 3 | Trên 120 đến 216 | Trên 10 đến 18 | 15 |
| 4 | Trên 216 đến 384 | Trên 18 đến 32 | 20 |
| 5 | Trên 384 đến 624 | Trên 32 đến 52 | 25 |
| 6 | Trên 624 đến 960 | Trên 52 đến 80 | 30 |
| 7 | Trên 960 | Trên 80 | 35 |
Ví dụ: Anh Tài có thu nhập 25.000.000 đồng. Có một người phụ thuộc là ba anh Tài (năm nay 63 tuổi). Tính thuế thu nhập cá nhân:
Phần thu nhập tính thuế của anh Tài = 25.000.000 – 11.000.000 (giảm trừ gia cảnh bản thân) – 4.400.000 (người phụ thuộc) = 9.600.000 đồng => Thu nhập anh Tài đang ở bậc 2.
Thuế thu nhập của anh Tài sẽ được tính như sau:
| Phần thu nhập | Thuế suất | Tiền thuế | |
| 5 triệu (tức là từ 0 – 5 triệu) | 5% | 250k | |
| 4.6 triệu (tức là mức từ 5tr đến 9tr6) | 10% | 460k | |
| Tổng cộng | 9.6 triệu (phần thu nhập đóng thuế của anh Tài) | – | 710k |
=> Anh Tài sẽ phải nộp thuế TNCN: 710.000 VNĐ/tháng, nếu thu nhập là 25 triệu và có 1 người phụ thuộc.
Đối với cá nhân không ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động dưới 3 tháng
Theo quy định hiện hành:
- Nếu cá nhân không ký hợp đồng lao động hoặc chỉ ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng (ví dụ: hợp đồng thời vụ, cộng tác viên, làm ngắn hạn),
- Và tổng thu nhập từ 2 triệu đồng/lần trở lên,
- Thì bên trả thu nhập phải khấu trừ 10% trên tổng thu nhập trước khi trả cho người lao động.
Công thức thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân không ký hợp đồng lao động hoặc ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng như sau:
Thuế thu nhập cá nhân phải nộp = 10% x Tổng thu nhập trước khi trả
=> Vậy, thử việc có cần đóng thuế thu nhập cá nhân hay không?
Căn cứ Thông tư 111/2013/TT-BTC của Bộ Tài Chính hướng dẫn thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập cá nhân 10% cũng áp dụng đối với người thử việc trong một số trường hợp sau đây:
- Chỉ thỏa thuận thử việc (chưa ký hợp đồng lao động chính thức)
- Ký hợp đồng lao động có thời hạn dưới 3 tháng (ví dụ như hợp đồng cộng tác viên 1 tháng, 2 tháng)
Lý do: Thu nhập không ổn định, không quản lý lâu dài → Nhà nước yêu cầu khấu trừ ngay 10% để tránh thất thu thuế. Nếu sau này tổng thu nhập năm thấp hơn mức phải chịu thuế, bạn có thể làm quyết toán để xin hoàn thuế.
Tạm kết
Mục tiêu của bài viết này là giúp bạn nắm được những kiến thức căn bản nhất về thuế thu nhập cá nhân, để từ đó chủ động hơn trong việc kê khai, hiểu đúng quyền và nghĩa vụ của mình, cũng như biết cách bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi đi làm.
Bài viết tập trung vào những tình huống phổ biến nhất như: cá nhân cư trú đi làm hưởng lương, người đang thử việc, hoặc làm thời vụ không ký hợp đồng dài hạn.
Bài viết hiện tại chưa đi sâu vào các nội dung chuyên biệt như:
- Cách tính thuế đối với cá nhân không cư trú,
- Các khoản phụ cấp, trợ cấp không tính vào thu nhập chịu thuế,
- Thủ tục quyết toán thuế hoặc hoàn thuế cuối năm.
Đây là những chủ đề chuyên sâu hơn, và Việt Mỹ sẽ chia sẻ cụ thể ở các bài viết tiếp theo.